แนวทางการดำเนินงานด้านครอบครัว
แผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ ฉบับที่ 6 (พ.ศ. 2530
– 2534) กำหนด ให้มีแผนพัฒนากำลังคน สังคมและวัฒนธรรม โดยให้ความสำคัญกับการพัฒนาสังคมในระดับพื้นฐาน คือ คน
ครอบครัวและชุมชนมากขึ้น นอกจากนี้รัฐบาลโดยมติคณะรัฐมนตรีเมื่อวันที่ 12 กุมภาพันธ์ 2533
แผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ ฉบับที่ 7 (พ.ศ. 2535-2539) เริ่มกำหนดมาตรการเสริมสร้างความมั่นคงของสถาบันครอบครัว
สนับสนุนความร่วมมือระหว่างครอบครัว โรงเรียน ชุมชน ให้เกิดความตระหนักต่อปัญหา
การจัดการกับปัญหา การเปิดศูนย์ให้ความช่วยเหลือด้านคำปรึกษา
1. นโยบายและแผนระยะยาวด้านครอบครัว พ.ศ. 2537 - 2546
ในปี 2537 คณะอนุกรรมการด้านครอบครัวได้ร่วมกันจัดทำนโยบายและแผนการพัฒนาสถาบันครอบ
ครัวขึ้นเป็นครั้งแรก คือ
ร่างนโยบายและแผนระยะยาวด้านครอบครัว พ.ศ.2537 –2546 เพื่อเป็นนโยบายที่มุ่งเน้นการพัฒนาครอบครัวที่เป็นรูปธรรมมากยิ่งขึ้น
และวันที่ 26 สิงหาคม 2540
คณะรัฐมนตรี
นโยบาย
1. สนับสนุนให้สถาบันครอบครัวมีความมั่นคงเพื่อทำหน้าที่ได้อย่างครบถ้วนสมบูรณ์ตาม คุณลักษณะของครอบครัวไทยที่พึงประสงค์
2. ส่งเสริมให้สมาชิกครอบครัวได้เข้าในบทบาทของสามีภรรยา บิดา มารดาลูกหลาน และผู้สูงอายุ เพื่อให้ประสานเกื้อกูลความสัมพันธ์ภายในครอบครัวให้แน่นแฟ้นมากขึ้น
3. ปรับปรุงกฎหมาย กฎ ระเบียบที่เกี่ยวข้องกับครอบครัว
เพื่อให้เกิดความสัมพันธ์อันดี
และการเคารพในคุณค่าและสิทธิของกันและกันในระหว่างสมาชิกภายในครอบ ครัว
4. รณรงค์ให้มีการคุ้มครองครอบครัว ตลอดจนสวัสดิการและบริการต่าง ๆ เพื่อพัฒนา ครอบครัวส่งเสริมการศึกษาวิจัยด้านครอบครัวให้มากยิ่งขึ้น
รวมทั้งรวบรวมและวิเคราะห์ข้อมูล ข้อสนเทศเกี่ยวกับครอบครัว
5. ให้มีกลไกดำเนินงาน การจัดการ
การประสานงานและการติดตามและประเมินผลงาน
6. สนับสนุนให้องค์กรเอกชน ภาคธุรกิจเอกชน
องค์กรชุมชนและประชาคม รวมทั้งเด็ก เยาวชน
ผู้ใหญ่มีส่วนร่วมในการพัฒนาครอบครัวอย่างต่อเนื่องและจริงจัง
แผนงาน
1. แผนพัฒนาศักยภาพครอบครัว
ให้ความรู้ด้านการเป็นสามีภรรยาที่ดีและการเป็นบิดามารดาที่เหมาะสม
และรับผิดชอบกับคู่สมรสก่อนแต่งงานและเพิ่งแต่งงาน
เพื่อเตรียมพร้อมจะมีครอบครัวและเป็นการป้องกันปัญหาครอบครัว ให้ความรู้เกี่ยวกับบทบาทและหน้าที่ของสามี ภรรยาที่ดี มีคุณธรรมและการดำเนินชีวิตครอบครัวให้ร่มเย็นเป็นสุข
ให้ความรู้ด้านจิตวิทยาของผู้สูงอายุแก่ทั้งผู้สูงอายุและครอบครัวที่มีผู้ สูงอายุ
รวมทั้งการเตรียมตัวเป็นผู้สูงอายุที่มีคุณภาพ
2. แผนพัฒนาด้านกฎหมาย
ปรับปรุงกฎหมาย กฎ ระเบียบที่เกี่ยวกับครอบครัว
เพื่อให้เกิดความสัมพันธ์อันดี
และการเคารพในคุณค่าและสิทธิของกันและกันระหว่างสมาชิกในครอบครัวเผยแพร่
กฎหมาย กฎ ระเบียบ ต่าง ๆ
ที่เกี่ยวกับครอบครัวและเกี่ยวกับการดำเนินการด้านนิติกรรมที่จำเป็นต่อการ
ดำรงชีวิตในครอบครัว
3. แผนงานด้านคุ้มครองและสวัสดิการ
พัฒนาคุณภาพและขยายบริการแนะแนวและบริการให้คำปรึกษา
หารือเกี่ยวกับปัญหาครอบครัวให้กระจายตัวมากขึ้น
รณรงค์ให้หน่วยงานราชการและภาคเอกชนจัดบริการช่วยแก้ไขปัญหาแก่ครอบครัว และให้สำนักงานคณะกรรมการข้าราชการพลเรือน
เพิ่มอัตราเจ้าหน้าที่ด้านนี้ให้แก่ องค์กรที่เกี่ยวข้อง
4. แผนงานด้านวิจัยและด้านข้อมูลข้อสนเทศ
ส่งเสริมและสนับสนุนให้มีการดำเนินการศึกษาวิจัยในงานด้านต่าง ๆ เช่น
การวิจัยศึกษาสภาวะ โครงสร้าง เป็นต้น การวิจัยเปรียบเทียบเรื่องครอบครัวที่มาจากลักษณะเศรษฐกิจและสังคมต่าง ๆ
การศึกษาและพัฒนาระบบสวัสดิการครอบครัวที่เหมาะสมกับสภาพสังคมไทย
5. แผนพัฒนากลไก องค์กรชุมชนและประชาคม การจัดการ การระดมทรัพยากร การติดตามและประเมินผลงาน ให้องค์กรปกครองท้องถิ่นทุกประเภทและระดับมีหน้าที่พัฒนาสถาบันครอบครัวรวม
ทั้งให้มีการสนับสนุนส่งเสริมให้ข้าราชการ กำนัน ผู้ใหญ่บ้าน เทศมนตรี อาสาสมัคร ชุมชน เป็นต้น
ปฏิบัติตนเป็นแบบอย่างที่ดีในการเป็นสมาชิกครอบครัวที่รับผิดชอบ
ตลอดจนยุติการใช้ความรุนแรงในครอบครัว
2. ยุทธศาสตร์การพัฒนาสถาบันครอบครัวแบบบูรณาการ
มติคณะรัฐมนตรีเมื่อวันที่ 20 เมษายน
2547 เห็นชอบในกรอบยุทธศาสตร์การพัฒนาสถาบันครอบครัวแบบบูรณาการที่สำนักงานคณะ
กรรมการพัฒนาการเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติมตินำเสนอ
โดยได้มอบหมายให้กระทรวงการพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษย์ใช้เป็นกรอบใน
การจัดทำนโยบายและยุทธศาสตร์การพัฒนาสถาบันครอบครัว พ.ศ. 2547
–2556 และแผนปฏิบัติงานปี 2548 ยุทธศาสตร์การพัฒนาสถาบันครอบครัวแบบบูรณาการ ประกอบด้วยสาระสำคัญ
1. ยุทธศาสตร์การพัฒนา ประกอบด้วย
การพัฒนาศักยภาพของสมาชิกในครอบครัวอย่างเป็นองค์รวม โดย รณรงค์
ให้ความรู้และปรับเจตคติของประชาชนให้มีทักษะชีวิตที่เหมาะสมในทุกช่วงวัย เช่น การเตรียมความพร้อมก่อนสมรส การเลี้ยงดูและอบรมบุตร การเสริมสร้างจริยธรรม คุณธรรมและจิตสำนึกสาธารณะ ฯลฯ
การสร้างระบบและกลไกการบริหารจัดการให้เกื้อหนุนการสร้างครอบครัว
ที่เข้มแข็ง
โดยการสร้างและปรับระบบ/กลไกการบริหารจัดการส่งเสริมให้กลไกการทำงานของภาคี ต่างๆ
ทั้งภาครัฐ
เอกชนและชุมชนร่วมมือกันอย่างเป็นเครือข่ายในการจัดบริการแก่ครอบครัวแบบ เบ็ดเสร็จ
ครบวงจร (One stop service) สร้างเสริมความสัมพันธ์อันดีภายในครอบครัวและเครือญาติบนพื้นฐานวัฒนธรรม
ช่วยเหลือเกื้อกูลและเอื้ออาทรซึ่งกันและกันรณรงค์ให้มีการ ลด ละ เลิกปัจจัยที่เป็นต้นเหตุของปัญหาครอบครัว เช่น อบายมุข สุรา
สถานบันเทิง ฯลฯ
2. นโยบายและยุทธศาสตร์การพัฒนาสถาบันครอบครัว พ.ศ. 2547-2556
ยุทธศาสตร์การพัฒนาสถาบันครอบครัวอย่างเป็นองค์รวมครอบคลุมทุกมิติ ที่เกี่ยวข้องกับครอบครัว
จำเป็นต้องคำนึงถึงแนวทางการดำเนินยุทธศาสตร์หลัก 4 แนวทาง ดังนี้
1. ยุทธศาสตร์หลักการพัฒนาศักยภาพของครอบครัวแบบองค์รวม
2. ยุทธศาสตร์หลักการสร้างหลักประกันคุ้มครองทางสังคมของครอบครัว
3. ยุทธศาสตร์หลักการสร้างระบบกลไกบริหารจัดการให้เกื้อหนุนความเข้มแข็งของครอบครัว
4. ยุทธศาสตร์หลักการพัฒนาศักยภาพของเครือข่ายทางสังคมเพื่อพัฒนาครอบครัว
ปรัชญา
สมาชิกในครอบครัวมีคุณธรรมและจริยธรรม มีความรับผิดชอบ
มีความสัมพันธ์ที่ดีต่อกัน ปฏิบัติหน้าที่ของตน และมีบทบาทสาคัญในการสร้างคน
โดยเฉพาะเด็กและเยาวชน
ครอบครัวมีส่วนร่วมในการสร้างชุมชนและสังคมให้มีความสุขและมีคุณภาพ
วิสัยทัศน์
1. ครอบครัวมีความมั่นคง เข้มแข็ง
เป็นบ่อเกิดแห่งความสุขและสันติสุข
เป็นแหล่งสร้างและปลูกฝังความเป็นมนุษย์ที่สมบูรณ์เต็มตามศักยภาพ มีคุณธรรม
และเป็นพลังของสังคม
2. ครอบครัวเป็นสิ่งแวดล้อมทางธรรมชาติ
และมีบทบาทสาคัญสาหรับการดาเนินชีวิตให้เจริญเติบโต การคุ้มครองช่วยเหลือ
และการพัฒนาบุคลิกภาพของเด็กและเยาวชน ให้สามารถมีความรับผิดชอบต่อตนเองและชุมชน
ได้อย่างเต็มที่
3. ครอบครัวสามารถพึ่งตนเองได้ สมาชิกเคารพในสิทธิของกันและกัน
อยู่กันด้วยความรักความเข้าใจ การให้อภัย และมีความเอื้ออาทร มีความหนักแน่นอดทน
มีความรับผิดชอบและรู้จักบทบาทหน้าที่ของตน
4. ครอบครัวรู้จักรักษาและสืบทอดวัฒนธรรมอันดีงามของสังคมไทย
สามารถปรับตัวให้เท่าทันต่อการเปลี่ยนแปลงอย่างรวดเร็วของสังคมโลก
พันธกิจ
รัฐและองค์กรทุกภาคส่วนที่เกี่ยวข้อง
1. ให้ความสาคัญและสร้างจิตสานึกร่วมกันพัฒนาสถาบันครอบครัว
โดยเฉพาะเด็กและเยาวชน ป้องกันปัจจัยเสี่ยงที่บั่นทอนครอบครัว และคุ้มครอง
ช่วยเหลือครอบครัวที่มีปัญหา
2. สนับสนุนทรัพยากรและพัฒนากลไกองค์กรและบุคลากรเพื่อพัฒนาสถาบันครอบครัว
3. พัฒนาและเผยแพร่กฎหมาย และองค์ความรู้ด้านครอบครัว
หน่วยงานที่มีส่วนช่วยในการแก้ปัญหาครอบครัว
1. องค์การสหประชาชาติ
2. กระทรวงการพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษย์
3. สำนักงานกิจการสตรีและสถาบันครอบครัว
4. สำนักงานคณะกรรมการพัฒนาการเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ มหาวิทยาลัยมหิดล
5. ศูนย์พัฒนาครอบครัวในชุมชน